İŞ Kur

Ülkemizde memurlar ve işçiler arasında hem mali, hem sosyal hem de emeklilik açısından önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu yazımızda bunları 10 maddeyle açıklamaya çalışacağız.

1- İş güvenceleri açısından önemli farklar vardır

İşçiler 4857 sayılı İş Kanunu’na, memurlar ise 657 sayılı Kanun’a tabi olarak istihdam edilmektedir. Güvence olarak memurların sahip olduğu iş güvencesi ile işçilerin sahip olduğu iş güvencesi kıyaslanmayacak kadar memur lehinedir. İş akdi feshedilen bir işçi işe iade davasını kazansa dahi mahkemece belirlenen tazminatları ödenmek kaydıyla göreve başlatılmayabilir. Bu açıdan memurların sahip olduğu güvence oldukça fazla olup, memurların Yüksek Disiplin Kurulu Kararı olmadan memuriyeti sona erdirilemez. Yüksek Disiplin Kurulu Kararı ile görevi sona erdirilenlerden idari yargıda davayı kazananların göreve başlatılmaması gibi bir durum ise söz konusu değildir.

2- Emeklilik açısından önemli farklar bulunmaktadır

İşçiler 5510 sayılı Kanun’un 4/a maddesine tabi sigortalı olarak çalışırlar, memurlar ise 5510 sayılı Kanunun 4/c maddesine tabi sigortalı olarak görev yaparlar. Emekli olabilmek için sigortalı olarak çalışılması gereken gün sayısı memurlar için daha fazladır. Ayrıca, ek ödemeler memurların sigorta matrahına dahil olmazken işçilerinkine dahil olmaktadır. Bu durum emeklilik öncesi maaşı düşürse dahi emeklilikte alınacak emekli maaşını arttırmaktadır. Aynı ücreti alan biri memur diğeri işçi olan iki personelin alacağı ikramiye/kıdem tazminatı arasında işçi lehine ciddi fark vardır. Bazen bir işçi, Başbakanlık Müsteşarı kadar kıdem tazminatı alabilir.

3- Yemek, yol ücreti vb. haklar açısından önemli farklar vardır

İşçiler toplu sözleşmeyle ücretsiz yemek yiyebilirlerken memurlar, Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliği’nin 4’üncü maddesine dayanılarak hazırlanan tebliğlere göre belirlenen ücrete göre öğle yemeklerini yiyebilmektedirler. Yine memurlar, iş yerlerine giderken yol ücreti alamazken işçilere günlük iki veya dört otobüs biletine tekabül eden ücret ödenebilmektedir.

4- İkale sözleşmesiyle işten ayrılmada ödenen ücretler

İşçi ve işverenin karşılıklı olarak anlaşma ile iş sözleşmesini sona erdirmesi durumudur. Yani işveren belirli tutardaki bir ödeme (makul yarar) karşılığında iş akdini sona erdirebilmektedirler. Yargıtay, somut olayın şartları itibariyle ihbar ve kıdem tazminatına ilaveten bir aylık ücret tutarında bir ek ödemeyi makul yarar açısından yeterli görmüştür. Memurlar açısından böyle bir uygulama söz konusu değildir.

5- İzin süreleri bazen işçi lehine bazen memur lehinedir

Yıllık izinlerde işçi lehine düzenlemelerin olduğu görülmektedir. İşçilerde işgünü esas alınmaktadır. İşçiler açısından bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden; Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden; Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden az olamaz. Ayrıca, onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamamaktadır. Ayrıca, toplu sözleşmeyle bu süreler arttırılabilmektedir. Memurlar açısından ise tatil günleri de yıllık izne dahildir. Buna göre, yıllık izin süresi, hizmeti 1 yıldan on yıla kadar (On yıl dahil) olanlar için yirmi gün, hizmeti on yıldan fazla olanlar için 30 gündür. Zorunlu hallerde bu sürelere gidiş ve dönüş için en çok ikişer gün eklenebilmektedir.

,Doğum yapan memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine yirmidört aya kadar aylıksız izin verilmektedir. İşçilere ise isteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilmektedir. Babaya ise doğum yapan eş nedeniyle izin verilmemektedir. Ayrıca, kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler.

Kadın memura ise, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır.

6- 15.10.2008 öncesinde çeyiz yardımında işçiler daha avantajlıydı

15.10.2008 öncesinde memur olanların dul ve kız yetimlerinin çeyiz parası işçilerin kız yetimlerine ödenen çeyiz parasının yarısı kadardı. Yani SSK’daki çeyiz parası tutarı, gelir/yetim aylığı alan kız çocuğunun aylık miktarının 24 katı, memurların dul ve yetimlerine ise almakta oldukları dul veya yetim aylıklarının oniki aylık tutarı kadardı. 5510 sayılı Kanun’la bu durum eşitlendi. 5510 sayılı Kanun öncesinde işçilerin dullarına çeyiz parası ödenmezken memurların dul eşleri de çeyiz parası alabilmekteydi.

7- Ölüm yardımında memurlar daha avantajlı

657 sayılı Kanun’un ölüm yardımı ödeneğini düzenleyen 208’inci maddesine gereğince ölen devlet memuru için 9500 * 0,108550 = 1.031,22 * 2 = 2.062,44 TL tutarında ölüm yardımı ödenecektir. Ayrıca, 5510 sayılı Kanun’un 37’nci maddesi gereğince gerekli şartlar yerine getirilmişse yukarıda belirtilen 2.062,44 TL’nin yanında ayrıca SGK tarafından 2018 yılı için belirlenen 594 TL tutarındaki cenaze ödeneği de verilecektir. Sigortalının ölmesi halinde yapılacak ölüm yardımıyla ilgili olarak, 5510 sayılı Kanun’un evlenme ve cenaze ödeneği başlıklı 37’nci maddesinde detaylı düzenlemelere yer verilmiştir. Bu hüküm çerçevesinde; 2018 yılı için Sosyal Güvenlik Kurumu Yönetim Kurulu’nca belirlenen ve Bakan tarafından da onaylanan cenaze ödeneği 594 TL olarak belirlenmiştir. Ancak, 5434 sayılı Kanun kapsamında olan emekliler için ödenecek ölüm yardımı tutarı ise 5434 sayılı Kanun’un ek 4’üncü maddesi gereğince emeklinin bir aylık tutarı kadardır.

8- Memur çocuğu SSK’lı çalışsa da yetim aylığı alır

15 Ekim 2008’den önce devlet memuru olanların ölümünde geride kalanlara yetim aylığı bağlanırken evli olmamak ve devlet memuru olarak görev yapmamak şartları aranmaktadır. Devlet memuru olmamakla birlikte kendi işyerini açan veya bir işverene bağlı olarak çalışan yetim memur çocuklarına aylık bağlanabilmektedir. Ancak, babası veya annesi SSK’lı olan kişilere yetim aylığı bağlanırken çalışmama şartı aranmaktadır. Yani babası SSK’lı olan bir çocuk kendi işyerini açmış olsa da, başkasının yanında çalışsa da yetim aylığı alamaz. Ancak, 15 Ekim 2008’den sonra ilk kez devlet memuru olan bir kişinin ölümü halinde bu avantaj sona ermiştir.

9- Memurun nakil hakkı vardır, işçinin nakil hakkı yoktur

Memurların kurumlar arası naklen atanmaları mümkünken işçilerin kurumlar arası naklen atama hakkı yoktur.

10- İşçi atamaları ile memur atamaları farklıdır

İşçilerin kamu kurum ve kuruluşlarına atanmaları İş-Kur üzerinden KPSS veya kura yöntemiyle yapılmaktadır. Memur atamaları ise KPSS sonuçlarına göre ÖSYM tarafından merkezi yerleştirme yöntemiyle yapılmaktadır. Doktor ve eczacılar için de kura ile atama yapılmaktadır. Memurlar için genel olarak merkezi yerleştirme sonrasında ayrıca sözlü sınav yapılmazken (son zamanlarda sözlü sınav yapılan kurum sayısı artmaktadır) işçiler için İş-Kur tarafından her bir kadro için gönderilen üç kat aday arasından sözlü sınav yapılabilmektedir. Yine eski hükümlüler kamuda işçi olabilirken memur olarak atanamazlar.